vrijdag 26 september 2014

Accountants willen nog steeds niet leren.

Onderstaand artikel is in ingekorte vorm ook verschenen als opinie artikel in het Eindhovens Dagblad op 2 oktober 2014

AFM-rapport toont wanprestatie aan van accountants.


De Autoriteit Financiële Markten , kortweg AFM heeft een onderzoek ingesteld naar de kwaliteit van de accountantscontrole bij de grote vier bureaus, te weten  KPMG, EY, PwC en Deloitte. De resultaten van deze steekproef werden eind september 2014 gepresenteerd en zijn verontrustend. Van de 40 dossiers waren er 18 onder de maat (45%). Uitschieter in negatieve zin is KPMG met 70% slechte dossiers. Dat KPMG als slechtste uit de bus zou komen was geen grote verrassing. Dit bureau kreeg in 2013 al een boete van de AFM  van € 9 ton voor gebrekkige controle bij woningcorporatie Vestia. Daarnaast trof KPMG een schikking met het Openbaar Ministerie voor € 7 miljoen  vanwege malversaties bij Ballast Nedam. Bovendien loopt er nog een onderzoek naar belastingfraude en valsheid in geschrifte bij de bouw van het hoofdkantoor in Amstelveen.
Aangezien grote bedrijven de wettelijke plicht hebben om een accountantscontrole te laten uitvoeren is het beschamend om vast te stellen dat deze peperduur zijn en ook nog ondeugdelijk

De vier grote bureaus hebben samen een jaaromzet van bijna € 2,6 miljard (2013) en verdelen dit bijna evenredig. Samen controleren ze 22.000 bedrijven waarvan een klein deel , zo’n 1.000 beursgenoteerde ondernemingen, banken en verzekeringsmaatschappijen zijn. Daarnaast ook organisaties van openbaar belang zoals woningcorporaties, ziekenhuizen en schoolorganisaties, als ze een vergunning hebben . 
Voor grote bedrijven en organisaties valt er niet veel te kiezen want er zijn maar vier grote aanbieders. Op prijs wordt er dus niet veel geconcurreerd en zijn de tarieven vergelijkbaar en zeer hoog. De partners bij de accountantskantoren verdienen gemiddeld € 3 tot 5 ton per jaar.    

Is dit de eerste keer dat accountants onder vuur liggen? Nee, er is al een verscherpte AFM controle sinds 2006. In de tussenliggende 7 jaar zijn er 4 verschillende steekproeven geweest met steeds slechte resultaten. Bij hetzelfde onderzoek van de AFM in 2010 bleek dat gemiddeld 52% van de geselecteerde jaarrekeningen onbetrouwbaar waren. Eigenlijk is er dus maar bar weinig veranderd.
In 2010 mocht de AFM nog geen individuele accountantsbureaus noemen en nu wel. Accountants willen dus kennelijk niet leren en kiezen eerder voor hun persoonlijk belang dan voor het publieke belang. Mogelijk dat de AFM nog overgaat tot bestraffen en daarbij boetes oplegt aan de accountantsfirma’s. Er wordt al gesproken van bedragen oplopend tot € 8 miljoen. Dergelijke procedures kunnen echter wel een jaar duren en zijn een lachertje als je ziet welke bedragen er omgaan.

De reacties uit verschillende hoeken zijn voorspelbaar. KPMG bij monde van topman Jan Hommen (ooit CFO bij Philips en ING) vindt de resultaten teleurstellend ,maar wijt het aan individuele gevallen. Het gaat dan om partners die de algemene en interne kwaliteitsnormen niet naleven en slechts voor eigen gewin gaan.  Zo lang het om een kleine steekproef gaat van 10 dossiers kan Hommen zich hier nog achter verschuilen. Pas bij een gedegen grondiger onderzoek zou kunnen blijken of het  een individueel óf collectief falen is. De Beleggersvereniging VEB ziet graag dat falende accountants die medeverantwoordelijk zijn voor het ten ondergaan van bedrijven (denk aan Vestia, Imtech, Ballast Nedam, Fortis, Landis en SNS Real) financiëel en juridisch kunnen worden aangepakt, zodat gedupeerde aandeelhouders schadeloos gesteld kunnen worden. 
De politiek heeft na de slechte resultaten de sector opgeroepen om met verbetervoorstellen te komen. Dat is eigenlijk vreemd, want eerder zou je een commissie van deskundige juristen en professoren verwachten die met verbeterplannen komen. Nu heeft een werkgroep van de beroepsgroep van accountants (NBA) zelf een rapport uitgebracht met de mooie titel: ”In het Publiek Belang” om  falende accountants een halt toe te roepen en een rigoureuze cultuuromslag te bewerkstelligen. Het roer moet om. 

Uiteindelijk komen ze echter met zachte maatregelen op de proppen. “Alleen de allerbeste accountants krijgen nog een topsalaris op basis van aangetoonde kwaliteit”. Accountants moeten meer uren (hoeveel?) gaan besteden aan opdrachten en mogen dus minder opdrachten aannemen (hoeveel?). Het interne toezicht moet verbeteren. Accountants moeten een eed gaan afleggen", bestuurders moeten een deskundigheidstoets afleggen".  

We zullen afwachten wat de regering met deze adviezen gaat doen, maar dit is zeker niet genoeg.      Je kunt echter niet van de beroepsgroep verwachten dat ze hun lucratieve functie opheffen en pleiten voor een mooi vast salaris en een aanstelling in overheidsdienst. Toch zou dat eigenlijk moeten gebeuren. De belastingdienst besteedt het opleggen en innen van belasting toch ook niet uit aan een marktpartij ? Bij specialisten in academische ziekenhuizen heeft men ook besloten hun honorering niet meer afhankelijk te laten zijn van het aantal verrichtingen en ze in een vast loondienstverband op te nemen.  


De politiek roert zich daarom ook en de regering in de persoon van minister van Financiën Dijsselbloem is voornemens om een Raad van Commissarissen te benoemen die toezicht moet houden op het bestuur van de accountantskantoren. Verder wil hij de AFM meer bevoegdheden geven om onderzoek in te stellen en mogelijk hogere boetes op te leggen. Anderen spreken van een verlenging van de verjaringstermijn. Het aanpassen van het perverse beloningsbeleid wordt echter vooralsnog niet overwogen.  
Heeft de aanwezigheid van een intern controlerend orgaan als een Raad van Commissarissen of een Raad van Toezicht debacles bij bedrijven als InHolland en Vestia voorkomen?? Nee, dus dit lost fundamenteel niets op. Een commissaris kan niet tegelijk de kwaliteit bewaken en het bestuur benoemen en controleren en het financiële beleid monitoren. Ook de politiek wil kennelijk niet leren van eerder gemaakte beleidsfouten in de financiële wereld. Zelfregulering en tuchtrechtspraak lijken mooie principes, maar zijn geen garantie voor het naleven van het publieke belang. Zullen hogere boetes een kentering in het kwaliteitsbeleid teweeg brengen ? 

Begin 2016 werd bekend hoe hoog de opgelegde boetes door de AFM zijn. Voor Ernst & Young € 2,2 miljoen, voor Deloitte € 1,8 miljoen, voor KPMG € 1,2 miljoen en voor Price Waterhouse Cooper € 845.000,- . De eerste twee bureaus krijgen een aanzienlijk hogere boete vanwege het feit dat zij al eerder beboet zijn voor dezelfde overtredingen.
Nee, opgelegde boetes, hoe hoog ook, werken onvoldoende zo is wel gebleken bij veroordelingen en boetes bij  grote financiële bedrijven zoals banken, farmaceutische bedrijven en in geval van kartelafspraken.  Boetes worden door bedrijven beschouwd als kostenpost en worden eenvoudigweg “afgeschreven” . 
Leidt de opgelopen imagoschade tot zelfinkeer?? Zolang bedrijven wettelijk verplicht zijn hun boeken te laten controleren en zelfs om de zoveel jaar verplicht zijn van accountantskantoor te wisselen valt er nog steeds slechts uit vier kantoren  te kiezen.
Men doet de zaak af als een cultuurprobleem, terwijl er sprake is van een structurele weeffout. Al eerder heeft men ingegrepen bij accountants met wetgeving om te eisen dat kantoren niet tegelijkertijd bedrijfsadviezen kunnen geven en daarnaast de boeken mogen controleren. Er moet een strikte juridische scheiding tussen deze rollen zijn. Daarnaast is er sprake van verplichte roulatie na zoveel jaar, om een te “innige” langdurige relatie te voorkomen.

Als het om een wettelijke overheidstaak gaat in het kader van het publiek, algemeen belang dan kun je de controle niet overlaten aan de markt. We vinden het vanzelfsprekend dat de boekhouder ook niet zijn eigen boekhouding mag controleren. Daarvoor is juist een accountant ingesteld. Maar wie gaat de accountants controleren?? Een slager mag ook niet zijn eigen vlees keuren. De controle van accountants moet daarom uiteraard door een onafhankelijke externe toezichthouder zoals de AFM gebeuren. 
Het is en blijft onverteerbaar waarom de fouten en omissies van deze beroepsgroep al zo lang worden gebagatelliseerd. Welke accountants hebben een beroepsverbod gekregen of zijn uit het register geschrapt? Welke accountants hebben zich de afgelopen jaren schuldig gemaakt aan strafbare feiten zoals valsheid in geschriften, fraude, omkoping en zijn daarvoor veroordeeld??? Die zijn op een hand te tellen toch? Het is toch raar dat deze overtredingen, die ik beschouw als witteboordencriminaliteit, nauwelijks wordt bestraft. Hier is een echte cultuuromslag bij de politiek nodig ! 
Deze zaken verdienen meer aandacht dan de vaak overtrokken aandacht voor zwart werken, uitkeringsfraude of oneigenlijk ontvangen toeslagen. De maatschappelijke en economische schade van witteboordencriminaliteit is vele malen groter. Alleen boetes voor het accountantskantoor of persoonlijke berispingen en financiële boetes helpen niet.  In dit geval echter moeten individuele accountants wel in staat van beschuldiging gesteld kunnen worden en riskeren zij daadwerkelijk gevangenisstraf bij financiële nalatigheid , valsheid in geschrifte of zelfs fraude. Dat zal pas een echte cultuuromslag bewerkstelligen naast het feit dat kwaliteit beloond moet worden en niet kwantiteit, dus ook het beloningssysteem moet op de helling.

UPDATE
De Monitoring Commissie Accountancy (MCA) heeft eind oktober 2016, na een jaar onderzoek weer een rapport en advies uitgebracht over de accountantskantoren. De conclusies zijn snoeihard. 
Het huidige verdienmodel voor accountants moet veranderen, want accountants krijgen betaald door het bedrijf dat ze moeten controleren. Dat staat een onafhankelijk oordeel in de weg omdat bij twijfels verdergaand onderzoek moet worden uitgevoerd dat bedrijven liever niet willen betalen. De combinatie van controle van de jaarrekening aan de ene kant en daarnaast financieel advieswerk bijt elkaar ook, maar bestaat nog steeds. De commissie hamert maar op een gedragsverandering, maar die ontstaat niet vanzelf als de verkeerde financiële prikkels blijven bestaan. 

Alweer is de eindconclusie dat de sector van accountants de tijd krijgt om zelf orde op zaken te stellen. Volgens mij een grote tijdsverspilling, omdat gedragsverandering pas werkelijk effectief is na een structuurverandering. Neem het voorbeeld van de belastingdienst. Deze organisatie controleert en int de belasting van burgers en bedrijven. Dat wordt betaald door de overheid. Duidelijk toch? Gemakkelijker kunnen we het niet maken.    

UPDATE 2
De AFM heeft medio 2017  opnieuw onderzoeken gepubliceerd waaruit blijkt dat de accountants opnieuw te weinig verbetering laten zien in de kwaliteit van de door hen afgegeven accountantsverklaringen. Geen van de onderzochte organisaties voldoet aan de verwachtingen. Van de 32 onderzochte controles bleken er in 19 gevallen onvoldoende onderbouwing te zijn en dat is een ernstige tekortkoming volgens AFM-bestuurder Gerben Everts. Dat is de zoveelste keer en waarschuwen blijkt dus niet te helpen. Bureaus moeten dus veel harder aangepakt worden.    

UPDATE 3
Medio november 2019 kwam de AFM met een nieuw rapport over de accountantscontrole.  Bij een steekproef van 14 onderzochte controles bleken er 12 onvoldoende , dat is ruim 84%. Dit is veruit het hoogste percentage  in ongeveer 13 jaar dat de controles plaatsvinden door de AFM.  Dit jaar gaat het om middelgrote accountantskantoren zoals Baker Tilly, Accon, Mazars en Grant Thornton. Als gevolg van dit slechte oordeel hebben zij hun vergunning om organisaties van openbaar belang te mogen controleren teruggegeven!  BDO was het enige kantoor dat een voldoende kreeg. 
Volgens deze toezichthouder kunnen de accountants niet goed onderbouwen of de opgegeven omzet en de hoogte van de afschrijvingen uit de jaarrekeningen juist zijn. Dat is zeer ernstig want dit kan klanten, leveranciers, aandeelhouders, personeel en uiteindelijk ook de maatschappij  erg schaden
De huidige minister van Financiën Wobke Hoekstra heeft actie ondernomen door een Commissie Toezicht Accountancy (CTA) in het leven te roepen. De vorige heette  Monitoring Commissie Accountancy.  Dit is een onafhankelijke commissie die ook kritisch is richting de toezichthouder AFM. We zullen afwachten wat hieruit komt en of er nu wel structurele wijzigingen komen.  

Een ingekorte versie stuurde ik naar de fractievoorzitters van de zes grootste partijen in de Tweede Kamer met het verzoek om deze informatie onder de aandacht te brengen van de financiële woordvoerders. De grootste partij, de VVD heeft dat ook gedaan zoals uit onderstaande reactie is te lezen.

RE: falende accountants
From:Linde van der R.

Date:Mon, Nov 18, 2019 10:58 pm
Geachte ............,

Dank voor uw bericht, dat ik kreeg doorgestuurd van mijn collega Dijkhoff. Binnen de VVD-fractie ben ik de woordvoerder financiële markten.

De kwaliteit van accountants heeft al geruime tijd onze belangstelling. Het gaat daarbij niet alleen om de kwaliteit van het onderzoek en de cultuur binnen de kantoren, maar ook om de verwachtingen die de maatschappij heeft van het accountantsonderzoek. Zo valt fraudeonderzoek buiten de normale controle, terwijl de publieke opvatting juist daarvan uitgaat.

Op basis van de onderzoeken die u noemt heeft het kabinet inmiddels een onafhankelijke commissie toekomst accountancysector ingesteld. Deze commissie zal waarschijnlijk in maart haar definitieve rapport aanbieden, waarop het kabinet zal reageren.

Overigens heeft de AFM al de toezichthoudende taak die u bepleit. De accountants kennen weliswaar een eigen tuchtrecht (de uitspraken kunt u vinden op https://www.accountant.nl/tucht/), maar de AFM houdt toezicht op de hele sector. Wat betreft de boetes die de AFM heeft opgelegd merk ik volledigheidshalve op dat EY en PWC met succes bij de rechter bezwaar hebben gemaakt. De rechter heeft zowel in eerste als in tweede instanties de boetes vernietigd en daarbij overwogen dat tekortkomingen in enkele dossiers nog niet bewijzen dat het stelsel van kwaliteitsbeheersing en het kwaliteitsbeleid niet deugen. 
Dat ontslaat ons niet van de politieke discussie over een betere accountantscontrole, maar het beeld van een volledig disfunctionerende ‘Big Four’ ontbeert dus feitelijke grondslag.

Ik hoop dat ik u hiermee voldoende heb geïnformeerd.

Met vriendelijke groet,
Roald van der Linde


UPDATE 4
Juli 2021 (dus al ruim 15 jaar na de eerste al\armerende berichten) zijn de resultaten nog steeds slecht. De huidige (demissionaire) minister van Financieën Wobke Hoekstra "laat nu onderzoeken" of grote accountantskantoren hun adviespraktijk moeten loskoppelen van hun accountanty-tak.        Al eerder mochten ze geen belastingadviezen geven aan de bedrijven waar ze ook de jaarrekening van moesten controleren. Is dit genoeg??!! De door Hoekstra ingestelde Commissie Toezichtscontrole Accountancysector (CTA) oordeelde in 2020 nog hard over de sector. Zo kreeg Deloitte een flinke tik op de vingers bij controle van Duitse/Zuid-|Afrikaanse meubelketen Steinhoff (met hoofdvestiging in Nederland). Er was voor miljarden aan omzet verzonnen door het management , maar de fraude werd niet opgemerkt?! Het andere grote kantoor ErnstYoung(EY) ligt flink onder vuur omdat ze bij de controle van de frauderende betaaldienstverlener Wirecard  niets bijzonders hadden opgemerkt. 
De accountants staan ook voor de rechter bij de afwikkeling van het failliete technisch installatiebedrijf Imtech.  
Hoekstra wil verder de kleinere accountantskantoren (omzet 3 miljoen Euro) ook aanpakken doordat ze ook een Raad van Commissarissen moeten hebben en kunnen ze een accountant toegewezen krijgen!??. 
Het zijn allemaal eerder symbolische dan effectieve maatregelen en dus ettert dit dossier nog jaren door.
  



      

dinsdag 2 september 2014

Ondernemer Elon Musk meest invloedrijke persoon.


Wie is drijvende kracht achter Tesla , Solar City en SpaceX


Tijdens de eerste uitzending van “De Wereld Draait Door”  in september 2014 werd Elon Musk  (geboren in 1971) door een kleine commissie genoemd als meest invloedrijke persoon van dit moment. 

Deze van oorsprong Amerikaanse IT-ondernemer heeft zichzelf als kind leren programmeren en verkocht op 12-jarige leeftijd al zijn eerste software. Het was Blastar, een ruimtespel . Deze fascinatie met ruimtevaart komt in zijn latere leven helemaal terug door de oprichting van het commerciële ruimtevaartbedrijf SpaceX. 

Al decennia is Musk gefascineerd in ruimtevaart en hij heeft kennelijk de boeken van Erich von Däniken gelezen. Daarin staan ideeën over de ontginning en industriële productie op andere planeten. Musk heeft wel eens gezegd dat het mogelijk moet zijn om binnen 10 tot 20 jaren mensen op Mars te brengen en daar in kassen zelfs groenten te gaan kweken. 

Musk heeft een Canadese moeder en een Zuid-Afrikaanse vader, maar is opgegroeid in de VS waar hij ook gestudeerd heeft . Hij heeft een universitaire titel in bedrijfskunde (MBA) en een titel in natuurkunde aan de Universiteit van Pennsylvania . Daarna is hij medeoprichter geweest van het IT-bedrijf PayPal dat op een veilige manier internet wereldwijd betalingen kan verrichten.  Met de opbrengst van de verkoop van PayPal aan Ebay heeft Musk miljoenen kunnen investeren in zijn nieuwe passie van schone elektrische energie en ruimtevaart. 

Zijn meest ambitieuze onderneming, hij was toen nauwelijks 30 jaar, is het bedrijf SpaceX dat vanaf 2002 commerciële ruimtevaart ontwikkelt . Het bedrijf is erin geslaagd om succesvolle testvluchten te maken met de raketten Falcon1 en Falcon 9. Met deze raketten wordt het ruimtestation ISS bevoorraadt. Daarnaast heeft men ook een ruimtevaartuig Dragon  ontwikkeld dat vanuit een baan om de aarde ook weer kan terugkeren naar de aarde, zodat het hergebruikt kan worden. 

Al vanaf 2010 zijn falcon raketten succesvol gelanceerd. Begin 2015 moet opnieuw een dergelijke raket gelanceerd worden, die echter ook kan terugkeren.Bij terugkomst moet de raket rechtop landen op een platform ter grootte van een voetbalveld in de Atlantische Oceaan. Dat is ongeveer net zo moeilijk als een bezemsteel te laten balanceren terwijl het stormt. De eerste poging begin januari 2015 lukte maar ten dele. De raket landde wel op het platform maar nog met teveel snelheid. Pas op 21 december 2015 lukte het wel de stuwraket weer te laten landen. Een doorbraak.

Begin februari 2018 heeft Musk de Heavy Falcon raket gelanceerd met in totaal 27 motoren die een Tesla Roadster (volledig elektrische auto ) in een ovale baan om de zon gebracht. Daarmee laat Musk zijn eigen ster rijzen. De auto kan misschien wel miljoenen jaren in de ruimte blijven. Daarmee maakt Musk zich onsterfelijk. Deze zware HF- raket moet het mogelijk maken mensen en lading naar Mars te brengen op de langere termijn. De raket is 70 meter hoog, 1,4 miljoen kg zwaar.                Een topprestatie.    

SpaceX heeft van NASA een contract gekregen om transporten uit te voeren naar het internationale ruimtestation ISS. Inmiddels heeft het bedrijf meer dan 1250 werknemers.   



 

Zo is Musk sinds 2004 ook voorzitter van het bedrijf Solar City dat in de VS zonne- energiesystemen aanlegt en beheert voor particulieren, bedrijven en instellingen. Daarnaast is hij algemeen directeur van Tesla Motors die wereldwijd erg succesvol is met een nieuwe generatie elektrische sportauto, de Tesla Roadster (2008-2012), Tesla S (2012) en de Tesla X (2014). Deze volledig elektrische auto’s hebben een actieradius van 250 kilometer en leveren uitbreidingsmogelijkheden tot zelfs 480 km. Sinds 2013 heeft Tesla in Tilburg het Europese distributiecentrum en een assemblagefabriek. Het hoofdkantoor staat in Palo Alto (Californië). Met de Roadster waar Musk ook de productarchitect van was behaalde hij een bijzondere prijs, de Global Green Award, uitgereikt door Michael Gorbatsjov.  Medio november 2017 heeft Musk ook zijn plannen voor een elektrische vrachtwagen gepresenteerd. Deze Tesla Semi kan in 2019 geleverd worden met een  actieradius van 500 km en zelfs uitgebreid tot 800 km met een volle lading. De wagen beschikt over vier motoren. Met dit bereik zou veel regulier vrachtwagenverkeer mogelijk zijn en dus een echt alternatief kunnen zijn voor de huidige dieselwagens. Onduidelijk is nog wel wat de aanschafkosten zullen zijn. Tesla heeft wel aangegeven dat de vrachtwagen in 20 seconden kan optrekken naar 100 km/uur en dat is een goede prestatie voor een dergelijke truck. Daf zet voorlopig nog in op een hybride vrachtauto. VDL en Ginaf hebben in Nederland al wel vergevorderde plannen voor een volledig elektrische vrachtauto, maar die hebben een duidelijk lagere actieradius.

In september van dit jaar werd ook duidelijk dat Tesla een grote fabriek gaat bouwen in Nevada om voldoende nieuwe lithium-ion accu's te produceren voor de nieuwe goedkopere elektrische auto's.

Een andere activiteit waar hij momenteel druk doende mee is betreft de ontwikkeling van een nieuwe zweeftrein tussen San Francisco en Los Angeles als alternatief voor een hoge snelheidstrein. Daarbij wordt ernaar gestreefd deze afstand van 570 kilometer af te leggen in 35 minuten. Dat is pas een hoge snelheid  van circa 1220 km/uur! Binnenkort wordt een testcircuit gebouwd van zo'n 8 km lang.



Hyperloop zweeftrein


Al deze vernieuwende ondernemingen hebben Musk geen windeieren gelegd. Hij zou inmiddels een opgebouwd vermogen hebben van 7,5 miljard euro. Hij heeft beloofd een groot deel daarvan te besteden aan goede doelen. Elon heeft daarvoor een eigen filantropische instelling, de Musk Stichting opgericht, die recentelijk nog financieel een zonne-energie project heeft gesteund in Soma (Japan), dat erg te lijden heeft gehad onder de kernenergieramp van Fukushima. Daarmee heeft Musk een enorme staat van dienst opgebouwd en als ondernemer bijgedragen aan een aantal zeer belangrijke wereldwijde ontwikkelingen.




Eind 2016 heeft Elon Musk op een congres voor astronomen zijn missie en visie op ruimtereizen verder uitgelegd en daarbij al een ontwerp/artist impression laten zien van de krachtigste raket en interstellair ruimtevaartuig annex interplanetair transport systeem (zie onderstaande foto), dat momenteel door Space-X ontwikkeld wordt. In 2030 moet het zover zijn om mensen naar Mars te brengen.
Eind september 2019 presenteerde presenteerde Elon Musk (bedrijf Space-X) de nieuw ontwikkelde ruimteraket Starship  die plaats moet kunnen bieden aan honderd personen en ook in de ruimte kan worden bijgetankt. Daarnaast is het de bedoeling de raket terug te laten keren naar de aarde om meerdere keren te kunnen gebruiken. Hiermee zou een reis naar Mars mogelijk moeten zijn, want dat is het voorlopige volgende doel van Musk.

Los van alle technische aspecten was het ook boeiend om te vernemen dat hij ook al ideëen heeft over de regeringsvorm op Mars. Hij is daarbij voorstander van een directe democratie. Een representatieve democratie is te gevoelig voor corruptie beweert Musk. Hij heeft ook aangegeven dat door de toenemende automatisering er veel banen zullen verdwijnen en dat we daarom een universeel basisinkomen nodig hebben.
Een ander interessant idee van hem betrof de geldigheid van wetten. Volgens Musk zou daar een geldigheidstermijn aan gekoppeld moeten worden. Na tien of 20 jaar vervalt een wet tenzij de bevolking in meerderheid voor behoud van een wet stemt.
Voor meer informatie over zijn biografie zie ook: